دلیل بسیاری از آسیب های شغلی استفاده نادرست از ابزارهای کاری است. باعث بیشتر کور شدن ها، شکستگی های سر و دست و پا و پاره شدن جوارح در محل کار ناشی از انتخاب غلط ابزار کار، استفاده از ابزارهای بی کیفیت، استفاده ناصحیح از ابزار و عدم رعایت مسائل ایمنی است. سرپرست یا مربی کارگاه باید اصول کار با ابزارها را به کارگر یا کارآموز آموزش داده و این تفکر که فرد بطور خودکار نحوه کار با ابزارها را یاد می گیرد، نباید اجرایی شود. ابزاری خوب است که بهترین ایمنی و کارآیی را داشته باشد. به عنوان یک نکته کلیدی " بهترین ابزار، ایمن ترین آن است". سازمان های مسئول نحوه استفاده صحیح ابزارها به پرسنل خود آموزش داده و حتی دستورالعمل های اجرایی برای آن تصویب کرده اند.
- هنگام استفاده از ابزار مچ دست خود را صاف نگه داشته و آنرا خمیده نکنید.
- از ابزارهای با کیفیت استفاده کنید.
- قبل استفاده از ابزار بررسی کنید که آن صدمه ندیده باشد و در صورت امکان ابزار خراب را تعمیر کنید.
- ابزارهایی که تیغه برنده دارند، در یک غلاف فلزی یا پلاستیکی قرار داده تا در هنگام حمل یا برخورد ناگهانی از صدمه دیدن اعضاء بدن جلوگیری شود.
- ابزارهایی مثل آچار، انبردست و آچار لوله گیر که فک آنها جویده شده را تعویض کنید.
- در هنگام کار با ابزارهایی مثل آچارها و انبردست های آنها را به طرف خود بکشید. اگر آنها را با دست باز به جلو هل دهید، در صورت در رفتن آچار شما به سمت جلو پرتاب می شوید.
- ابزارها را با دقت تعمیر کرده، آنها را تمیز نگه داشته و بعد از استفاده آنها را در یک جای مناسب نگهداری کنید.
- تقریبا در تمام کارهای صنعتی نیاز است که از عینک ایمنی استفاده کرده و از کلاه ایمنی یا گوشی محافظ برای زمانی که از آن ناحیه احساس خطر می شود، استفاده کنید.
- محل کار خود را تمیز و منظم نگه دارید، محیط کار نامنظم و کثیف احتمال وقوع حادثه را افزایش می دهد.
- ابزارهایی که به کمربنده ایمنی وصل شده، باید در کنار بدن باشد نه در پشت(کمر) یا جلویتان(شکم)
- از اعمال فشار زیاد به ابزار کار خودداری کنید.
- ابزارهای تیز را بدون محافظ در جیبتان حمل نکنید
عینک ایمنی (safety glass or safety goggles):
چشم از اعضای حساس بدن بوده و با کوچکترین اشتباه و سهل انگاری در کار براحتی احتمال صدمه دیدن آن وجود دارد. عینک کار باید از استاندارد لازم برخودار بوده و بخوبی تمام منافذ ورودی به چشم را بپوشاند و در ضمن به اندازه کافی مستحکم و سبک بوده و نباید مانع دید بشود.
این نوع عینک تمام منافذ اطراف را پوشانده و مانع ورود هر گونه مایعات، مواد شیمیایی و ریختن فلز و همچنین گرد و غبار درشت می شود. در بعضی از این عینک ها سوراخ هایی در قسمت بالا برای تهویه هوای داخل عینک بخاطر جلوگیری از بخار گرفتگی داخل عینک ایجاد شده است. بخاطر پوشش دهی بالا برای بسیاری از کارهای مکانیکی و برقی و شیمیایی مناسب می باشد. شیشه عینک معمولا از جنس پلی کربنات سخت بوده و در مقابل خراش مقاوم است. اگر عینک خاصیت آنتی استاتیک داشته باشد، در محیط های با گرد و خاک، گرد و غبار اطراف به آن نمی چسبد و نیاز نیست آن را به دفعات زیاد تمیز کنیم. اگر ضد UV باشد مانع از ورود بیش از 99.9٪ از اشعه ماوراء بنفش مضر به چشم می شود.
در کارهای ظریف و الکترونیکی که احتمال پرتاب اشیاء مختلف در زوایای گوناگون کم بوده، می توان از این نوع عینک استفاده کرد. این عینک علاوه بر زیبایی ظاهری بیشتر، نسبت به نمونه بالا سبکتر می باشد. عینک های با کیفیت، خاصیت UV داشته و از جنس پلی کربنات بوده و از ماده ای سخت برای ضد خش کردن پوشش داده شده است.
پیچ گوشتی (screwdriver):
این پیچ گوشتی مخصوص کارهای برقی بوده و از عایق الکتریکی بالا مثلا تا 1000 ولت (مناسب برای سیستم برق سه فاز تا 400 ولت) بوده و ساقه آن هم دارای عایق الکتریکی بوده و در هنگام کار احتمال اتصالی به سیم و ترمینال های دیگر و برق گرفتگی فرد انجام دهنده کار را کاهش می دهد. با آن می توان نیروی پیچی بیشتری نسبت به فازمتر به پیچ ها اعمال کرد.
فازمتر ها عمومی ترین نوع پیچ گوشتی مورد استفاده در کارهای الکتریکی و مجهز به لامپ نئون کوچک در داخل آن بوده که سیم فاز را مشخص می کند. نوع با بدنه روشن به دو نوع بزرگ و کوچک بوده و برای اکثر کارهای الکتریکی که نیروی نسبتا کمی می خواهد، مناسب می باشد. این پیچ گوشتی برای کار روی تجهیزات مکانیکی و قدرتی که نیاز به اعمال نیروی پیچشی زیاد می باشد، مناسب نیست. نوع قرمز رنگ آن علاوه بر اینکه چراغ آن در نور شدید روز امکان تشخیص سیم فاز از طریق نور لامپ آن راحتتر می کند لبه پلاستیکی آن محافظت بیشتری در برابر تماس ناخواسته بوجود می آورد.
در کارهای مکانیکی و جاهایی که نیاز به گشتاور پیچشی بیشتری می باشد مثلا بستن رولپلاک به دیوار و خطر برق گرفتکی نیز وجود ندارد از این نوع پیچ گوشتی استفاده می شود. ساقه آن بدون عایق بود و کله پلاستیکی بزرگتری نسبتا موارد ذکر شده قبل دارد تا بتوان راحتتر نیروی بیشتری اعمال کرد.
در کارهای ظریف و حساس مثل تعمیر ساعت و کارهای ابزار دقیقی نمی توان از پیچ گوشتی های قبلی استفاده کرد. در این موارد از پیچ گوشتی های کوچک که از کیفیت ساخت بالایی تهیه شده، استفاده می شود. در این موارد که معمولا نیروی خیلی کمی برای کار نیاز است، کله پیچ گوشتی از یک مهره هرزگرد برای استفاده راحتتر بکار گرفته شده است. یکی از مهمترین مسائل در انتخاب این نوع از پیچ گوشتی کیفیت ساخت بالا آن می باشد که در حین کار شیار پیچ های ظریف را خراب نکند و در صورت مشاهده خرابی نوک، باید تعویض گردد.
مسئاله مهم در کار با پیچ گوشتی، انتخاب صحیح نوک پیچ گوشتی است. تعدادی از مهمترین نکات انتخاب صحیح نوک پیچ گوشتی (screwdriver tip) در زیر آمده است.
- این نوک برای شیار پیچ خیلی نازک است، در اثر فشار نوک پیچ گوشتی خم شده یا خواهد شکست.
- استفاده از یک پیچ گوشتی با نوک خراب یا گرد سبب می شود که در اثر فشار از شیار پیچ خارج شده و آنرا خراب کند.
- این نوک خیلی ضخیم بوده و سبب جویده شدن شیار پیچ می شود.
- استفاده از یک پیچ گوشتی با نوک تیز (قلمی) نیز سبب خرابی شیار پیچ گوشتی می شود. بهتر است آنرا دور بیاندازید.
- این پیچ گوشتی پهنای بیشتری نسبت به شیار پیچ گوشتی دارد و استفاده از آن در وسایل چوبی سبب صدمه زدن به آن می شود.
- نوک این پیچ گوشتی برای این کار بسیار مناسب بوده و مشکلی برای پیچ یا پیچ گوشتی بوجود نمی آورد.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از پیچ گوشتی:
- مطمئن شوید نوک پیچ گوشتی اندازه شیار پیچ باشد، نه خیلی لق و نه خیلی سفت باشد
- از پیچ گوشتی به عنوان اسکنه یا وسیله سواخکاری استفاده نکنید.
- از پیچ گوشتی که دسته شکسته استفاده نشود.
- هیچ وقت از پیچ گوشتی به عنوان اهرم استفاده نکنید. در اینصورت اگر فشار زیادی به آن وارد کنید، تکه هایی از آن شکسته و در بازو یا حتی چشم شما خواهد رفت.
- برای جاهایی که امکان دارد همیشه قبل از پیچاندن پیچ، یک سوراخ راهنما خصوصا در چوبهای سخت یا لبه های کار ایجاد کنید. این کار علاوه بر اینکه پیچ را به طور مستقیم به قطعه کار هدایت می کند از فشار زیاد به تنه پیچ و شیار پیچ ممانعت کرده و سبب نمی شود که قطعه کار خصوصا در چوبها ترک بردارد.
- همیشه برای حفاظت چشمتان از عینک ایمنی استفاده کنید.
- هیچوقت با یک دست قطعه کار را نگه نداشته و با دست دیگر پیچ را سفت نکنید. در این صورت اگر پیچ گوشتی از شیار پیچ خارج شد، احتمال اینکه نوک پیچ گوشتی وارد دست شما شود، خیلی زیاد است.
- از یک پیچ گوشتی معمولی در اطراف تجهیزات الکتریکی برق دار استفاده نکنید. در این مواقع از پیچ گوشتی مخصوص کار روی تجهیزات الکتریکی استفاده کرده و یا برق را قطع کرده و تجهیزات ذخیره کننده انرژی مثل خازون و باتری را تخلیه کرده و سپس روی تجهیز کار کنید.
- از پیچ گوشتی برای تست ذخیره شارژ باتری یا خازن استفاده نکنید.
- برای پیچ هایی که تعداد دور بالا دارند می توانید از پیچ گوشتی های برقی یا پیچ گوشتی های جغجغه دار استفاده کنید.
- هیچوقت از انبردست برای افزایش نیروی وارده بر پیچ گوشتی استفاده نشود. در این موارد معمولا پیچ گوشتی های مخصوصی ساخته شده است.
- هنگامیکه در یک کارگاه از پیچ گوشتی استفاده می کنید بهتر است آن را روی یک تابلو نصب کنید. این روش انتخاب صحیح یک پیچ گوشتی مناسب را بسرعت میسر می سازد.
- دسته پیچ گوشتی را تمیز نگه دارید، استفاده از یک پیچ گوشتی با دسته روغنی می تواند سبب حادثه شود.
- در جاهایی که مکان تنگ بوده و دسترسی سخت است، می توانید از پیچ گوشتی هایی با نوک آهنربایی استفاده کنید.
نحوه صحیح سفت کردن پیچ با پیچ گوشتی:
- نوک پیچ را در سوارخ راهنما قرار داده و نوک پیچ گوشتی را در شیار پیچ گوشتی بگذارید. با یک دست نوک پیچ گوشتی را ثابت نگه داشته و مطمئن شوید که ساقه پیچ گوشتی عمود بر سر و ساقه پیچ قرار گرفته باشد.
- هنگامیکه پیچ گوشتی را می چرخانید با دست چپ (اگر شما راست دست هستید) پیچ گوشتی را در جای خود ثابت نگه دارید.
- وقتیکه مقداری از پیچ داخل رفت برای ایمنی بیشتر و نیاز به اعمال نیروی زیادتر برای سفت کردن پیچ، می توانید مانند شکل از هر دو دست استفاده کنید. به وضعیت دست چپ (اگر راست دست هستید) توجه کنید. این حالت امکان اعمال نیروی زیادتری را فراهم کرده و علاوه بر آن نوک پیچ گشی از شیار پیچ خارج نمی شود. اگر از پیچ با سر مخروطی در چوب استفاده می کنید مراقب باشید که نوک پیچ گوشتی به چوب برخورد نکند.
در هنگام باز کردن پیچ، فشار عمودی و گشتاور اعمال شده به پیچ گوشتی خصوصا در لحظه اول خیلی مهم است. اگر در لحظه اول پیچ گوشتی را بخوبی به سر شیار پیچ فشار نداده و یا گشتاور اولیه کافی اعمال نکنید باعث حرکت نوک پیچ گوشتی از شیار پیچ شده و شیار پیچ خراب می شود و دیگر باز کردن آن به این راحتی ها نخواهد شد و در این صورت نیز باید پیچ خراب را در موقع نصب مجدد تعویض کنید.
انبردست (combination pliers):
از انبردست برای نگه داشتن قطعه کار، تاباندن سیم ها و در مواقع اضطراری برای قطع کردن یا لخت کردن سیم ها استفاده می شود. برای کار در هر رده ولتاژی باید عایق الکتریکی مناسب آن کار انتخاب گردد. برای کارهای ظریف یا سنگین انبردست های مخصوص ساخته شده است.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از انبردست:
- هیچ وقت انبردست را خیلی گرم نکنید، چون آنها سختی خود را از دست داده و شکننده می شوند.
- در هنگام قطع کردن سیم، آنرا به چپ و راست حرکت ندهید.
- از انبردست بجای چکش یا آچار استفاده نکنید. در غیر اینصورت کله پیچ یا مهره خراب شده و عملا آن پیچ غیر قابل استفاده مجدد و برای سایرین نیز غیر ایمن خواهد بود.
- در هنگام سفت کردن پیچ با آچار، استفاده از انبردست بعنوان گیره برای نگهداشتن مهره کار صحیحی نبوده و سبب سر خوردن روی مهره شده و عملا سر پیچ یا مهره را خراب می کند. در این موارد می توان از گیره یا آچار دیگری استفاده کرد.
- آنرا بر روی جای سفت و سخت پرتاب نکنید.
- فک های انبردست یا سیم چین برای یک حداکثر نیروی اعمال شده با دست طراحی شده اند. با اضافه کرن دسته اضافی یا لوله علاوه بر اینکه احتمال شکستن انبردست وجود دارد، در اثر در رفتن دسته اضافه شده سبب صدمه دیدن به شما خواهد شد. در این موارد می توان از یک انبردست که دسته بلندتری داشته و نیروی بیشتری را تحمل کند، استفاده کنید.
سیم چین (diagonal cutting pliers):
از سیم چین برای قطع کردن سیم استفاده می شود . در بعضی مواقع اضطراری می توان جهت برداشتن عایق سیم استفاده کرد که اگر با بی دقتی همراه بوده یا تجربه کافی در این زمینه نداشته باشید، علاوه بر صدمه دیدن هادی سیم، فشاری زیادی به مچ دست وارد می شود. بعضی از آنها برای کار راحتتر در حالت عادی مجهز به فنر هستند. قسمت برنده سیم در دو نوع مایل و صاف بوده که نوع صاف آن بیشتر در الکترونیک کابرد دارد می تواند سیم را از ته قطع کند، که به آن کف چین (flush cutting edge pliers) می گویند. عایق پلاستیکی متناسب با رده ولتاژی انتخاب می شود. نازک برای کارهای الکترونیکی و ضخیم برای کارهای قدرتی باشد. هر قدر دسته سیم چین بلندتر باشد، راحتتر می توان سیم را قطع کرد.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از سیم چین:
- تعمیر این تجهیز اصلا پیشنهاد نمی شود. در صورت شکستگی، ترک برداشتن، یا پارگی عایق الکتریکی بهتر است آن دور انداخته شود و یک نو جایگزین آن شود.
- هرگز از آن بجای چکش استفاده نکرده و آنرا بر روی جاهای سخت پرتاب نکنید.
- درهنگام قطع سیم آنرا به چپ و راست حرکت ندهید.
- از سیم چین برای باز کردن پیچ ها استفاده نشود. هر چند در مواقعی که شیار پیچ کاملا خراب شده، و حتی نمی توان با انبرقفلی یا انبردست آنرا گرفت و حرکت داد، چاره ای نیست.
- وقتی سیمی را قطع می کنید، تکه ای از سیم که قطع شده بسته به اندازه آن به اطراف پرتاب می شود، در این حالت حتما از عینک ایمنی استفاده کرده و طرفی که احتمال پرتاب شدن دارد را با دست نگه داشته باشید و یا طوری اینکار را انجام دهید (مثلا به طرف زمین) که در اثر پرتاب شدن تکه ای از سیم به طرف کسی نرود.
دم باریک (Long nose pliers):
از دم باریک ها برای مهار کردن، نگه داشتن یا در آوردن قطعات در جاهای تنگ و دسترسی سخت استفاده می شود. اکثر آنها مانند سیم چین یک لبه برنده دارند و بعضی ها هم این قابلیت را ندارند. در برق و الکترونیک، مکانیک و تقریبا در اکثر کاربردها می توان از آن استفاده کرد.
نکات ایمنی در هنگام کار با دم باریک:
- از یک دم باریک ظریف برای خم کردن سیم های سفت و سخت استفاده نکنید.
- بیش از اندازه به آن حرارت ندهید.
- در هنگام قطع سیم آنرا به چپ و راست حرکت ندهید.
- با مشاهده هر گونه ترک روی بدنه فلزی یا صدمه دیدن عایق پلاستیکی الکتریکی، دم باریک تعویض کنید و در این شرایط هر گونه تعمیر و استفاده از آن مجاز نیست.
گزارش